2025 оны 1-р сарын 7-нд Монголын Үндэсний Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхимд (МҮХАҮТ) төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдийн үр ашигтай үйл ажиллагааг хангах тухай хуулийн төслийн хэлэлцүүлэг боллоо.
МҮХАҮТ болон Монгол Улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар хамтран зохион байгуулсан “Төр, орон нутгийн өмчит хуулийн этгээдийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх, засаглалыг сайжруулах тухай хууль”-ийн хэлэлцүүлэгт төр, хувийн хэвшлийн 200 орчим төлөөлөгч оролцлоо. Хэлэлцүүлгийн үеэр 122 төрийн өмчит аж ахуйн нэгжийг 70 болгож цөөлөх асуудлыг ярилцав. Төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүд тусгай сангийн орлогыг нэмэгдүүлэхэд хувь нэмэр оруулах ёстой тул ашиггүй эсвэл алдагдалтай ажилладаг аж ахуйн нэгжүүд байх ёсгүй гэж Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга У.Учрал онцоллоо. Цаашид ашиггүй ажиллаж буй компаниуд төрийн өмчид үлдэх шаардлагагүй гэв.
Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга У.Учрал хэлэхдээ: “Төрийн өмчит компаниудын үр ашгийг нэмэгдүүлж, засаглалыг сайжруулан, ил тод байдлыг хангах хуулийг баталснаар улс төрийн нөлөөллийг бууруулна. Олон жилийн турш ТУЗ болон гүйцэтгэх удирдлагын гишүүдэд тавигдах шалгуур тодорхой бус байлаа. Сонгон шалгаруулалтын үйл явц нээлттэй гэж үзэгдэж байсан ч бодит байдал дээр тийм биш байсан. Тиймээс энэ хуулиар сонгон шалгаруулалтын бүх үйл явцыг бүрэн ил тод болгоно. Мөн төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдийн статусыг оновчтой болгож шинэчилнэ. Шинэ Төсвийн тухай хуулийг дагалдуулан, гурван жил дараалан санхүүгийн алдагдалтай ажилласан төрийн өмчит аливаа аж ахуйн нэгжийг хуулиар шууд татан буулгах зохицуулалтыг нэмж орууллаа. Төрийн өмчийн тухай хуулийн төслийн хүрээнд зөвхөн үр ашигтай, ашигтай ажиллаж буй компаниуд төрийн өмчид үлдэнэ. Харин ашиггүй, алдагдалтай ажиллаж буй аж ахуйн нэгжүүдийг татан буулгах, эсвэл нэгтгэх байдлаар шинэчлэл хийнэ. Улсын оролцох ёстой болон оролцох ёсгүй бизнесийн төрлүүдийг хуульд тодорхой зааж өгнө. Улс дөрвөн төрлийн бизнесийн үйл ажиллагаанд оролцоно.
Энэхүү хуулийг баталсны дараа зарчмуудын дагуу төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдийн бодлогын үндсэн чиглэлийг боловсруулж, Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлнэ. Түүнчлэн хувийн хэвшилтэй өрсөлдөхгүй байх үндсэн зарчмыг тусгасан. Одоогийн байдлаар 2023 оны статистик мэдээллээр 122 төрийн өмчит компани орлогын тайлангаа Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газарт хүргүүлсэн. Үүнээс 51 аж ахуйн нэгж 380 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажилласан бол таван компани нийтдээ 4 их наяд төгрөгийн ашигтай ажиллажээ. Харин таван компани алдагдалтай ажилласан байна.
Хэрэв төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүд ашигтай ажиллах юм бол Хуримтлалын сан болон Тусгай сангийн орлого нэмэгдэнэ. Төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдийн ашигтай ажиллах эсэх нь тусгай сангийн орлогыг өсгөхтэй шууд холбоотой. Орлогыг нэмэгдүүлэхийн тулд төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдийн засаглалыг ил тод, нээлттэй болгоно” гэж онцоллоо.
